Prokrastynacja jest jednym z częstych tematów wyszukiwanych w Internecie. Wiele osób porusza tą trudność w gabinecie psychologa lub psychoterapeuty. Często bywa utożsamiana z lenistwem.
Jak pokonać prokrastynację? Jak sobie z nią radzić? Przede wszystkim musisz najpierw zrozumieć na czym polega Twoja prokrastynacja, jaka jest jej przyczyna. Z samą prokrastynacją trudno walczyć, gdy nie dotykamy jej źródła, a ono może być naprawdę różne. Dopiero rozumienie źródła pozwala skutecznie pokonać problem. Niestety wiele osób walczy z prokrastynacją „na siłę” i w tej walce przegrywa albo problem mija tylko chwilowo z ogromnym wysiłkiem, a później wraca.
Jak pokonać prokrastynację: najczęstsze przyczyny problemu
Nie wiesz jak się za to zabrać
Potrzebujesz podzielić czynność na etapy, rozpisać ją dokładnie, poprosić o pomoc w jakimś aspekcie lub czegoś więcej się dowiedzieć, by ruszyć dalej. Zadanie, które nie wiadomo co oznacza – naturalnie może budzić lęk.
Masz duże wymagania wobec siebie
Oczekujesz, że będzie to zrobione idealnie. A wiadomo, że szansa na to jest mała, więc odkładasz podświadomie, by uniknąć samokrytyki w tym temacie. A może chcesz zrobić bardzo dużo, a jeśli nie, to nazywasz siebie leniem? Potrzebujesz popracować nad wymaganiami względem siebie i nauczyć się doceniać małe kroki. Sprawdź skąd wzięły się u Ciebie wysokie wymagania. Może rodzice ciągle chcieli od Ciebie więcej albo stale Cię krytykowali? Może sami pracowali bardzo ciężko? Może chciałeś dorównać rodzeństwu, które brało udział w konkursach? Może chodziłeś do elitarnej szkoły albo jako dziecko brałeś udział w wielu zajęciach dodatkowych – szkolą muzyczna, szkoła językowa, balet. Takie doświadczenia szczególnie sprzyjają oczekiwaniu od siebie wiele.
Boisz się oceny i krytyki
Za bardzo zwracasz uwagę na to, jak inni mogą odebrać to, co robisz. Potrzebujesz wzmocnić swoje poczucie własnej wartości oraz umiejętność selektywnego traktowania rożnych rodzajów krytyki. Nie każdą krytykę w ogóle musisz brać pod uwagę (nie każda jest konstruktywna). W przypadku konstruktywnej – warto nauczyć się brania jej jako przydatną wskazówkę (z której nie zawsze musisz skorzystać), a nie ocenę Ciebie i Twojej wartości.
Boisz się porażki
Dlatego nieświadomie unikasz rzeczy, które mają szansę przynajmniej w jakimś zakresie się nie udać. Nie ma porażek – są sytuacje na bazie których możesz wyciągać wnioski i doskonalić swoje umiejętności. To naturalne, że coś nam nie wychodzi w różnych sytuacjach – a podczas nauki zwłaszcza. Zastanów się skąd wzięło się u Ciebie przekonanie, że niepowodzenie jest czymś bardzo negatywnym, wstydliwym.
Liczysz na szczęście
Podświadomie liczysz na to, że sukces możesz osiągnąć bez wysiłku i jakiejkolwiek frustracji. Pewne rzeczy przychodziły Ci łatwiej niż innym, dlatego zakładasz, że zawsze tak będzie. Potrzebujesz pogodzić się z tym, że sukces wymaga wysiłku i pewnych wyrzeczeń.
Masz trudności w gospodarowaniu czasem
Nie umiesz ocenić ile czasu minęło, ile zajmie dana czynność. W efekcie ciągle czegoś nie zdążysz zrobić. Potrzebujesz realistycznego treningu planowania, mogą Ci się przydać narzędzia takie jak planery, timery, budziki i itp. Ten problem często dotyczy osób z deficytem uwagi (ADD lub ADHD), osób optymistycznie myślących oraz osób, które nie miały okazji nauczyć się orientacji czasowej w domu. Pamiętaj też, że różnimy się jako ludzie pod względem mocnych stron naszego mózgu i jednym przychodzi łatwiej kreatywne tworzenie, innym szybkie przetwarzanie informacji, a innym orientacja w czasie czy przestrzeni. Tak czy inaczej – masz różne możliwości, by sobie pomóc.
Dyscyplina źle Ci się kojarzy
Kiedyś narzucano Ci dyscyplinę nieprzewidywalnie i bezwzględnie, brakowało Ci czasu dla siebie, możliwości samodzielnego gospodarowania swoim czasem wolnym i czasem na obowiązki. Może to w szczególności dotyczyć osób, które od rodziców słyszały, że muszą jakieś zadanie wykonać natychmiast, odrywając się niespodziewanie od zabawy, która właśnie trwa w najlepsze. W takiej sytuacji każde zadanie może kojarzyć Ci się źle i możesz podświadomie go unikać. Nawet jeśli zostało wybrane przez Ciebie możesz je odbierać jako nakaz i sytuację, która pozbawia Cię autonomii. Powinieneś szczególnie uważać na słowa kojarzone z presją, takie jak „muszę”, „powinienem”. Zamiast tego wybieraj te, które pokazują Twój wpływ i wybór: „Chcę to zrobić, aby mieć…”, „wybieram zrobienie…”. Pamiętaj, że nasz mózg wiąże sytuacje „podobne” nie na zasadzie pokładanej logiki tylko skojarzeń i doświadczanych emocji. Zdanie sobie sobie sprawy z tego, że unikasz tak naprawdę presji i braku autonomii pozwoli Ci pójść dalej. Przypominaj sobie o tym na bieżąco, jeśli wybrany przez Ciebie cel odczuwasz jako wymuszony obowiązek.
To nie jest ważne dla Ciebie
To nie jest tak naprawdę dla Ciebie ważne – ten cel jest narzucony albo „przyjęty” bo inni tak robią. Robisz to tylko dlatego, że uważasz, że musisz lub powinieneś. Czasami obserwując innych możemy dojść do wniosku, że dążenie do czegoś jest konieczne i właściwe, bo wszyscy tak robią. I możemy zacząć nieświadomie iść tą drogą. Tyle tylko, że każdy ma własne wartości i preferencje, więc jeśli wybierzemy coś nieswojego, prawdopodobnie będziemy mało zmotywowani. Zamiast zastanawiać się jak pokonać prokrastynację w robieniu czegoś, co nie ma dla Ciebie znaczenia, potrzebujesz raczej znaleźć coś, co będzie dla Ciebie osobiście ważne.
Przeładowanie
Masz za dużo na głowie, czujesz zmęczenie, bierzesz na siebie ponad swoje możliwości. To znak, że potrzebujesz odpocząć, a nie motywować się bardziej. Organizmu nie da się długo oszukiwać.
Zaburzenia hormonalne i depresja
Niektóre choroby i zaburzenia mogą w pewnym sensie powodować prokastynację tym, że odbierają energię do działania. Ciągłe zmęczenie może wynikać z przepracowania, ale może być też efektem niedoboru witamin, minerałów, ilości światła, aktywności fizycznej albo objawem depresji czy niedoczynności tarczycy. Jeśli zauważasz u siebie brak energii do działania – zacznij od badań kontrolnych.
Podsumowanie
Jeśli już zidentyfikujesz przyczynę (lub przyczyny) zdecydowanie łatwiej możesz rozwiązać problem prokrastynacji u źródła. Odpowiedź na pytanie „Jak pokonać prokrastynację?” kryje się właśnie w zrozumieniu jej przyczyny i rozwiązaniu problemu u źródła. Działania skoncentrowane na samym problemie często nie przynoszą realnych efektów. W niektórych sytuacjach przydatna może okazać się psychoterapia (szczególnie jeśli obawiasz się niepowodzeń, krytyki, dążysz do perfekcji i za dużo od siebie wymagasz.
