Tym razem bez owijania w bawełnę. Skrót wskazówek, dotyczących wspierania samodzielności, zaradności, poczucia własnej skuteczności i zaufania do siebie u dziecka.
Jakich sytuacji dotyczy ten poradnik
- Dziecko często wpada w panikę i histerię, gdy coś mu nie wychodzi
- Dziecko nie chce samodzielnie się uczyć
- Dziecko źle radzi sobie z emocjami podczas sprawdzianów
- Dziecko przesypia trudniejsze okresy, unika trudności
- Dziecko dostaje słabą ocenę, mimo, że długo się uczyło i widzieliśmy, że przecież umiało
Możliwe przyczyny czemu dziecko czegoś nie robi albo robi coś źle
(np. nie prosi nauczyciela o możliwość poprawy oceny, nie sprząta po sobie w odpowiedni sposób)
| Przyczyna | recepta |
|---|---|
| Dziecko nie wie jak coś zrobić | Wtedy trzeba podać mu kroki jak coś zrobić. Jeśli jest to bardzo nowa rzecz, trzeba nie tylko podać kroki, ale też pokazać jak to zrobić, potem podać kroki, jeszcze raz pokazać, potem pozwolić dziecku by zrobiło to samo w naszej obecności kilka razy. |
| Dziecko nie lubi danej czynności, bo jest nudna, woli robić coś innego albo czynność nie ma sensu dla dziecka | Rozmawiamy o tym, jakie są korzyści z robienia tego, a jakie straty, jakie konsekwencje będzie mieć dziecko za złamanie zasad, ale też jakie są korzyści z przestrzegania. Jeśli ta czynność to obowiązek, który dziecko umie wykonać – ustalamy z nim, że bez wykonania danego obowiązku nie może mieć swoich ulubionych przyjemności |
| Dziecko czegoś się boi – np. że zostanie przez kogoś wyśmiane, albo że coś jest niebezpieczne | Trzeba porozmawiać z dzieckiem o jego obawach, pomóc mu je pokonać, przeciwdziałać im, w razie potrzeby być z nim przy trudnej czynności (ale nie wyręczać). |
| Dziecko nie pamięta, że ma coś zrobić | Trzeba z nim ustalić, w jakich sytuacjach musi to robić i że musi o tym pamiętać samo. Warto chwalić dziecko za to, że pamiętało samo o czymś nowym. |
| Dana czynność jest dla dziecka jeszcze zbyt trudna w danym wieku – np. zbyt trudna manualnie, albo pod względem intelektualnym | Wtedy trzeba poczekać, uzbroić się w cierpliwość, i wdrażać stopniowo czynność, na tyle na ile dziecko daje radę |
Dlaczego dzieci nie chcą się zabierać za samodzielną naukę?
Najczęstszą przyczyną jest silna obawa przed porażką, niewiara w siebie, niskie poczucie własnej skuteczności. Nie jest to jedyna przyczyna, ale jest bardzo częsta, dotyczy wielu dzieci.
Recepta: wzmocnić poczucie własnej skuteczności.
Jak wspierać poczucie własnej skuteczności
- odpowiednie pochwały
- pozwalanie na samodzielność
- nie stresowanie się, jeśli dziecku na początku nie wychodzi – nie święci garnki lepią, każdy uczy się w swoim tempie
- dawać zadania na miarę możliwości konkretnego dziecka – ani za łatwe, ani za trudne
- pytać dziecko często z czego jest dumne (najpierw warto wycofać krytykę i porównywanie, chwalić za wysiłek, a pytanie o dumę wprowadzić trochę później, bo na początku dziecko powie, że nie jest dumne z niczego)
- samemu być dumnym z siebie – dziecko uczy się także przez naśladownictwo
Jak wzmocnić poczucie własnej skuteczności – kroki:
Krok 1: Odpowiednie chwalenie, unikanie krytyki, porównań, kar za niepowodzenie, pozwalanie na samodzielność.
Krok 2: Obserwowanie dziecka, jego obaw, dalsze pozwalanie na samodzielność i chwalenie za wysiłek
Krok 3: Motywacja do wykonywania trudniejszych zadań powinna zacząć stopniowo pojawiać się sama. Jeśli się nie pojawia, to za wysiłek nadal chwalimy, ale wdrażamy dodatkowe działania związane z motywacją (to osobny duży temat) Motywacja nie będzie nigdy dotyczyła wszystkich zadań, ponieważ tak samo jak osoba dorosła, dziecko chce mieć poczucie sensu i nie chce robić rzeczy, które uważa za bezsensowne. Dzięki wzmocnieniu poczucia własnej skuteczności dziecko będzie jednak mniej zestresowane przy trudnych zadaniach, mniej będzie bało się porażki, dlatego będzie mniej UNIKAŁO wysiłku i porażki, a więc także samego zadania.
Krok 4: Jeśli dziecko czuje się nie tylko bardziej pewnie i jest bardziej zmotywowane, nadal doceniamy wysiłek i nadal chwalimy.
Jak utrzymywać pozytywne zmiany ?
Zauważać, że coś się zmieniło i mówić o tym dziecku.
Nie odpuszczać i być konsekwentnym, kiedy dziecko próbuje wrócić do wcześniejszego wygodnego stanu
Sprawdzać, czy dziecko sobie radzi – jeśli jest jakiś konkretny problem – pomóc mu go rozwiązać.
Jak pozwalać na samodzielność – kroki
- Sprawdź ile dziecko wie i potrafi w danej czynności – pytania otwarte, nie komentowanie tego, co mówi dziecko
- Pokaż jak to zrobić (można pominąć ten krok, jeśli czynność jest prosta, albo dziecko już wiele razy ją widziało. Warto się upewnić i zapytać „czy pokazać Ci jak to zrobić”)
- Nazwij kroki danej czynności, które trzeba zrobić, żeby wykonać czynność. Kroki trzeba podać po kolei, powoli i spokojnie. Jeśli dziecko jest starsze, można zapytać, jakie jego zdaniem kroki należy wykonać. Wtedy pochwalić te które podało dobrze i dodać pozostałe.
- Zapytać dziecka czy zapamiętało kroki – dziecko wymienia (pomijamy to, jeśli wcześniej dziecko samo wymieniło)
- Zapytaj dziecko, czy wie jak te kroki wykonać (czasem dziecko może wiedzieć co zrobić po kolei, ale boi się to robić) – można ten krok pominąć przy prostych czynnościach.
- Pozwól dziecku, by zrobiło samo w naszej obecności – jeśli coś dziecku nie wychodzi, zachowujemy spokój, nie przejmujemy się, uspokajamy je, pytamy, czy potrzebuje podpowiedzi. Staramy się nie wyręczać.
- Pochwal za odwagę, wysiłek, itp. Można dać dodatkowe wskazówki na przyszłość, jeśli dziecko czuje się w miarę pewnie.
Czego nie robić:
- Po pochwale nie używamy „ale” – dla dziecka to słowo przekreśla pochwałę. Robimy kropkę. pauzę i wtedy dajemy wskazówkę (np. Bardzo mi się podoba Twoje wypracowanie, musiałeś się nieźle napracować. Historia jest ciekawa, zadziwiająca, dużo się dzieje, ma wyraźne zakończenie. Możesz dopracować poprawność ortograficzną, dzięki temu jeszcze przyjemniej będzie się je czytać odbiorcy)
- Nie trzeba martwić się zbytnio, jeśli mimo wysiłku dziecko nie dostało świetnej oceny. Każde dziecko jest inne, na ocenę wpływają też różne dodatkowe czynniki – nawet nastrój nauczyciela czy samoocena dziecka.
Na koniec
Spokojni, zrelaksowani, zadowoleni z siebie dorośli, którzy potrafią dbać także o swoje potrzeby, sprawiają, że ich dzieci również takie się stają. Będąc rodzicem trzeba dbać o potrzeby dzieci i starać się je zrozumieć, należy jednak pamiętać również o swoich potrzebach. Kiedy dziecko czuje, że rodzic jest szczęśliwy, czuje się bardziej swobodnie i szybciej się rozwija. W wychowaniu dziecka, trzeba także nauczyć się dbać o siebie i przyjmować pomoc od innych osób, po to, by naszymi trudnymi emocjami nie musiało być obciążone dziecko. Dziecko nie jest w stanie dawać wsparcia emocjonalnego rodzicom i nie powinno tego robić. Jako rodzic masz prawo i obowiązek dbać o swoje emocje.
Konsultacje dla rodziców
To dobre rozwiązanie, jeśli martwi Cię to, co dzieje się z Twoim dzieckiem (np. zachowania agresywne, nieśmiałość, trudności emocjonalne, problemy w relacjach z rówieśnikami, samookaleczanie, zaburzenia odżywiania) lub chcesz bardziej świadomie wspierać jego rozwój. Praca z rodzicami lub całą rodziną jest dużo bardziej skuteczna niż praca z samym dzieckiem.
