Jaki wybrać nurt psychoterapii?

Dzięki ogólnodostępnym informacjom o zdrowiu psychicznym coraz więcej osób nie tylko rozumie, że pojawiające się trudności można pokonać, ale również, że istnieją różne nurty terapeutyczne. Niestety osoba szukająca pomocy często nie wie, jaki nurt jest “najlepszy” i jaki będzie dla niej odpowiedni. Nie ma na to pytanie jednej odpowiedzi, postaram się jednak zamieścić nieco wskazówek.

Na wstępie chcę zaznaczyć, że to, jak przebiega terapia jest zależne nie tylko od nurtu, ale też od konkretnej osoby terapeuty oraz tego jak rozumie on dany nurt, w jaki sposób go stosuje. W tym artykule pomijam aspekt osobowości terapeuty, choć ma ona ogromne znaczenie (głównym narzędziem pracy terapeuty jest on sam), skupiam się na kwestiach nurtu.

Pamiętaj jednak, że psycholog nie jest tym samym, co psychoterapeuta. Jeśli szukasz terapii, a nie wsparcia, wybierz psychoterapeutę, który ukończył 4-letnie szkolenie psychoterapeutyczne lub jest w trakcie. Najlepiej, jeśli takie szkolenie jest rekomendowane przez Polskie Towarzystwo Psychologiczne, Polskie Towarzystwo Psychiatryczne lub ewentualnie inne towarzystwo związane z danym nurtem. Ważne też, aby specjalista pracował pod superwizją. Bądź ostrożny wobec osób, które “specjalizują się” w absolutnie każdym obszarze, np. w pracy z małymi dziećmi, pracy w HR i pracy z seniorami.

Poniższy tekst nie jest też przeglądem różnych nurtów psychoterapii, nie zawiera informacji o tym, na czym polegają konkretne nurty. Takich treści znajdziesz w Internecie bardzo dużo. Kieruję artykuł głównie do osób, które mimo zapoznaniem się z tego typu opisami, nadal czują się “zagubione w wyborze”.

Pisząc ten artykuł, staram się, aby był on jak najbardziej rzeczowy, jednak nie jestem w stanie uniknąć pewnego subiektywizmu. Chcę się tutaj podzielić moją perspektywą, ponieważ często czytam pytania dotyczące doboru nurtu do osoby i jej trudności. Opieram się tutaj na moich obserwacjach, tym co sprawdza się w mojej pracy, na rozmowach z innymi terapeutami, a także z klientami, którzy korzystali wcześniej z psychoterapii w innych nurtach. Korzystam także z pewnej wiedzy ogólnej o różnych nurtach, jednak zaznaczam, że o niektórych podejściach wiem ZNACZNIE mniej niż o innych, ponieważ w nich nie pracuję – np. posiadam bardzo niewielką wiedzę o podejściu systemowym (więcej informacji w zakładce Jak pracuję)

Wybór nurtu terapeutycznego może być związany zarówno z rodzajem trudności, z którymi się zmagasz i celami, które chcesz zrealizować, jak i z osobistymi preferencjami, wartościami. Artykuł będzie podzielony na te dwie kategorie.

Ze względu na trudności i cele

Kryzys emocjonalny – trudna sytuacja wywołana konkretnym wydarzeniem/problemem

• TSR lub humanistyczne, rzadziej CBT
• interwencja kryzysowa, a nie psychoterapia – nie wybieraj psychoanalizy

Jeśli kryzysy pojawiają się regularnie, nawracają często – patrz: zaburzenia osobowości

Depresja

Ważne jest to, czy jest to pojedynczy epizod depresji czy nawracająca depresja.

Pojedynczy epizod:

• terapia poznawczo-behawioralna (CBT) i jej odmiany, np. ACT i oparta na uważności
• interpersonalne
• EFT
• Gestalt, humanistyczne ogólnie
• farmakoterapia wspomagająco lub jako główna forma terapii

Nawracające zaburzenia depresyjne

• Terapia Schematu
• psychodynamiczne, ISTDP, terapia oparta na mentalizacji
• EFT
• Gestalt, humanistyczne
• DBT
• terapia koherencji
• zwykle farmakoterapia wspomagająco

Zaburzenia lękowe – fobie, lęk paniczny, itp

• psychoterapia łączona zwykle z farmakoterapią
• CBT, ACT, DBT

W przypadku utrzymujących się długotrwale trudności: Terapia Schematu, psychodynamiczne, humanistyczne

Zaburzenia obsesyjno-kompulsywne

• CBT
• w przypadku osobowości anakastycznej: psychodynamiczne, ISTDP, Terapia Schematu

Zaburzenia odżywiania

• w przypadku anoreksji i zagrożenia życia – leczenie szpitalne
• DBT, ACT
• humanistyczne
• psychodynamiczne

Tłumienie emocji, zachowania unikowe, skłonność do racjonalizacji

• EFT, Gestalt i humanistyczne ogólnie
• Terapia Schematu, ACT
• terapia oparta na mentalizacji, ISTDP, psychodynamiczne
• raczej nie wybieraj klasycznego CBT

Trudności w regulacji emocji „emocje wymykające się spod kontroli”

• DBT, CBT, treningi umiejętności
• Terapia Schematu
• EFT, podejście humanistyczne ogólnie
• ISTDP lub podejście psychodynamiczne

Zaburzenie osobowości borderline (BPD)

• DBT i Terapia Schematu – dedykowane
• podejście psychodynamiczne i oparte na mentalizacji
• często terapia traumy
• nie wybieraj CBT i raczej nie wybieraj psychoanalizy

Zaburzenia osobowości ogólnie, skutki trudnych doświadczeń z dzieciństwa

• Terapia Schematu
• psychodynamiczne
• humanistyczne, Gestalt
• terapia traumy

Uzależnienia

• terapia uzależnień !
• Dialog Motywujący
• CBT, DBT, ACT

– w razie potrzeby terapia związana z konkretnymi trudnościami znajdującymi się „pod” uzależnieniem, np. trudnością w regulacji emocji lub trudnością we wchodzeniu w relacje interpersonalne

Niska samoocena, nadmierny samokrytycyzm

• Terapia Schematu
• humanistyczne, Gestalt
• podejście oparte na uważności, CBT, ACT
• psychodynamiczne

Trudność we wchodzeniu w relacje

• treningi umiejętności społecznych
• interpersonalne
• Terapia Schematu
• humanistyczne, Gestalt
• CBT w przypadku lęków
• terapia systemowa w relacjach rodzinnych

Problemy w utrzymywaniu relacji

• interpersonalne
• Terapia Schematu
• Gestalt, humanistyczne
• psychodynamiczne
• TSR

Konflikty wartości, dylematy

• egzystencjalne, humanistyczne, Gestalt, EFT
• psychodynamiczne
• Dialog Motywujący
• TSR
• Coaching

Schizofrenia

• farmakoterapia !
• grupy i podejście interpersonalne
• psychoedukacja
• CBT
• nie wybieraj psychoanalizy

PTSD i skutki traumy

W przypadku prostego PTSD : CBT lub EMDR

• wspomagająco farmakoterapia
• czasami terapia koherencji lub EFT
• terapia traumy i EMDR

W przypadku traum związanych z bliskimi relacjami, długotrwałych i wielokrotnych lub wczesnych: terapia długoterminowa – Terapia Schematu, podejście psychodynamiczne i oparte na mentalizacji

Zaburzenia psychosomatyczne

• wspomagająco często farmakoterapia
• CBT, DBT, ACT
• często praca z ciałem, psychodrama, Gestalt
• psychodynamiczne, psychoanaliza

Terapia pary

• wybierz terapeutę specjalizującego się w pracy z parami w wybranym nurcie
• systemowe
• humanistyczne i EFT
• Terapia Schematu

Terapia rodziny

• wybierz terapeutę rodzinnego
• systemowe
• humanistyczne

Rozwój osobisty

• Coaching
• humanistyczne, Gestalt, egzystencjalne
• treningi umiejętności
• Dialog Motywujący
• czasem TSR
• psychoanaliza, podejście psychodynamiczne

Ze względu na preferencje i wartości

Jeśli oczekujesz swobody, dużo przestrzeni, by mówić, porządkować swoje myśli i uczucia, doświadczać

• psychoanaliza
• psychodynamiczne
• humanistyczne i Gestalt
• nie wybieraj CBT

Jeśli lubisz wyraźną strukturę, prowadzenie przez terapeutę

• CBT i pokrewne
• TSR
• Terapia Schematu
• Dialog Motywujący
• nie wybieraj psychoanalizy

Jeśli zależy Ci na szybkim rozwiązaniu konkretnego problemu z którym się zmagasz

• TSR lub Dialog Motywujący
• CBT
• nie wybieraj psychoanalizy, raczej nie wybieraj podejścia psychodynamicznego i Terapii Schematu

Jeśli zależy Ci na głębszych zmianach

• psychodynamiczne
• Terapia Schematu
• humanistyczne, Gestalt
• terapia koherencji
• psychoanaliza
• nie wybieraj TSR, CBT (tzw. trzecia fala CBT jest ok)

Jeśli masz złe doświadczenia z konkretnym nurtem

• wybierz inny nurt lub innego terapeutę
• dowiedz się czy Twoje doświadczenia są związane z nurtem i Twoimi preferencjami czy z osobą terapeuty

Jeśli trudno Ci jest czuć się bezpiecznie w relacjach

• Terapia Schematu
• terapia traumy
• podejście psychodynamiczne (ale możesz z różnymi terapeutami pracującymi w tym nurcie czuć się skrajnie różnie)
• nie wybieraj psychoanalizy

Jeśli intelektualnie rozumiesz swoje trudności, ale masz trudności z aspektem emocjonalnym

• Terapia Schematu
• Gestalt, humanistyczne, EFT
• DBT, ACT
• psychodynamiczne, psychoanaliza
• Dialog Motywujący
• terapia traumy
• nie wybieraj CBT

Jeśli aspekt systemu wartości jest dla Ciebie bardzo ważny w psychoterapii:

• wybierz podejście egzystencjalne / humanistyczne, Dialog Motywujący lub TSR
• WAŻNE: terapeuta każdego nurtu powinien szanować Twój system wartości. Chodzi raczej o to, że istnieją nurty, które na ten aspekt kładą szczególny nacisk.

Podsumowanie

Pamiętaj, że najważniejszy w skuteczności psychoterapii nie jest sam nurt, a relacja terapeutyczna, którą buduje terapeuta. Powinieneś czuć się wystarczająco bezpiecznie w tej relacji. Mówię “wystarczająco bezpiecznie”, ponieważ osoby, które doświadczyły wielu trudności w relacjach i traum mogą z nikim i nigdy nie czuć się w pełni bezpiecznie, zatem, aby relacja terapeutyczna stała się dla nich w pełni bezpieczna musi czasem minąć dużo czasu.

Zaznaczam, że powyższy tekst nie jest obiektywnym podręcznikiem i zachęcam do dyskusji w komentarzach.