Czym są zaburzenia osobowości. Czym się charakteryzują poszczególne zaburzenia i wiązki zaburzeń osobowości A, B i C? Jakie są zaburzenia osobowości w DSM-5. Jakie są typowe zachowania osób, przejawiających poszczególne zaburzenia osobowości?
Zaburzenie osobowości – definicja
Według DSM-5 zaburzenia osobowości to „trwały wzorzec wewnętrznych doświadczeń i zachowań, które w znaczącym stopniu odbiegają od oczekiwań występujących w kulturze, w której osoba żyje”.
Zaburzenie osobowości jest więc sposobem doświadczania świata oraz reagowania na różne sytuacje. sposób ten przyczynia się do cierpienia osoby, której dotyczy (lub powodowania cierpienia innych osób) i przejawia się w wielu sferach życia osoby.
Wyróżnia się 3 wiązki zaburzeń osobowości, z których każda ma swoje cechy charakterystyczne.
Zaburzenia osobowości w DSM-5 – wiązka A
osoby wycofane, chłodne, podejrzliwe lub nieracjonalne
Osobowość paranoiczna
Podejrzliwość (dotyczy zarówno wierności i lojalności jak i interpretowania neutralnych zachowań innych ludzi jako wrogich), brak zaufania, skłonność do bardzo długiego trzymania urazy lub reagowania gniewem, sztywność, postawa ksobna, doszukiwanie się teorii spiskowych
Osobowość schizoidalna
Osoby obojętne, chłodne emocjonalnie, izolujące się, o ograniczonym zakres emocji, nie dążące do tworzenia bliskich relacji, niewrażliwe na krytykę i pochwały, niezainteresowanie doświadczeniami seksualnymi
Osobowość schizotypowa
Tendencja do izolowania się, wąski zakres emocji w kontaktach z ludźmi, myślenie paranoiczne lub podejrzliwość, myślenie magiczne, dziwaczność w wyglądzie lub zachowaniu, niezwykłe doświadczenia zmysłowe, nadmierny lęk społeczny
Zaburzenia osobowości – wiązka B
zachowania teatralne, nadmierne okazywanie emocji, zabieganie o uwagę innych ludzi, chwiejne, płytkie nastroje, konflikty interpersonalne
Osobowość antyspołeczna
Nieprzestrzeganie norm społecznych, agresja wobec ludzi i zwierząt, brak wyrzutów sumienia (jest im przykro tylko gdy zostaną przyłapani), tendencja do oszukiwania, czasem narażanie siebie lub innych na niebezpieczeństwo, urok osobisty
Osobowość z pogranicza (borderline)
Intensywne, gwałtowne zmiany nastroju, odczuwanie pustki, znudzenia, przywiązywanie się do innych i odrzucanie tych osób, lęk przed odrzuceniem, tendencja do samookaleczania lub zachowań szkodliwych, stres nasila trudności
Osobowość histrioniczna
Potrzeba bycia ciągle w centrum zainteresowania, niezadowolenie w przypadku jego braku, zwracanie na siebie uwagi wyglądem, zachowaniem, teatralność, ekspresyjne wyrażanie emocji, emocje powierzchowne, uleganie wpływom, zachowania dwuznaczne, uwodzicielskie, interpretowanie relacji jako intymnych, gdy nie są one takie.
Osobowość narcystyczna
Przekonanie o własnej wyjątkowości, ponadprzeciętności, pragnienie bycia podziwianym, wyolbrzymianie swoich zdolności, arogancja, wyniosłość, brak empatii, wykorzystywanie innych do własnych celów i związany z tym brak poczucia winy, fantazjowanie o nadzwyczajnych osiągnięciach, pięknie, idealnej miłości
Zaburzenia osobowości – wiązka C
osoby spięte, lękowe, często nadmiernie opanowane
Osobowość unikająca
Zahamowanie społeczne, nadwrażliwość na krytykę, poczucie niższości, nieatrakcyjności, niezdarności, lęk przed ośmieszeniem, odrzuceniem, krytyką, niechęć przed nawiązywaniem nowych relacji
Osobowość zależna
Lęk przed separacją, niesamodzielność, zachowania uległe, skłonność do wyrzeczeń by zyskać wsparcie, brak pewności siebie
Osobowość obsesyjno-kompulsyjna
Zaabsorbowanie szczegółami, procedurami, silna kontrola, porządkowanie, dążenie do doskonałości, perfekcjonizm, sztywność, skrupulatność, rygorystyczność, czasem pracoholizm
Agnieszka Juroszek
Jestem autorką bloga Psychologia Codzienności, na którym piszę o emocjach, relacjach i psychoterapii.
Prowadzę psychoterapię w podejściu humanistyczno-doświadczeniowym i w nurcie terapii schematu. Wspieram osoby, doświadczające trudności w obszarze emocji, potrzeb, samoakceptacji oraz relacji z innymi ludźmi i komunikacji. Pomagam w pokonywaniu trudnych doświadczeń, takich jak trauma, przemoc, dorastanie w rodzinie pełnej obojętności, krytyki, z problemem alkoholowym, itp.
Jestem psychologiem, psychotraumatologiem, trenerem umiejętności społecznych i psychoterapeutą w trakcie szkolenia (Szkoła Psychoterapii Intra – rekomendacja Polskiego Towarzystwa Psychologicznego). Ukończyłam również szkolenie przygotowujące do pracy w nurcie Terapii Schematu (akredytacja Międzynarodowego Towarzystwa Terapii Schematu ISST). Pracuję w Warszawie i online. Swoją pracę poddaję regularnej superwizji.
