Złe samopoczucie emocjonalne może mieć wiele przyczyn i wiele przejawów. Warto je zidentyfikować, aby jak najskuteczniej sobie pomóc.

Emocjonalne objawy

Związane z brakiem energii i pozytywnych odczuć

• Brak energii – „nie mam na nic siły, wszystko jest zbyt męczące”
• Brak motywacji -„nic mi się nie chce, nic mnie nie cieszy”
• Brak nadziei – „nie widzę sensu, nie czeka mnie nic dobrego”
• Niezdolność odczuwania radości, przyjemności – „nic mnie nie cieszy”
• Psychiczne zmęczenie, wyczerpanie
• Bezradność, bezsilność
• Obniżony nastrój lub depresyjny nastrój

Związane ze smutkiem, niezadowoleniem

• Smutek, rozpacz
• Poczucie winy, wyrzuty sumienia, niezadowolenie z siebie
• Rozdrażnienie, skłonność do wybuchów złości – „wszystko mnie wkurza”
• Roztrząsanie i rozpamiętywanie ciągle tych samych zdarzeń, działań

Związane z lękiem

• Doświadczanie niepokoju, napięcia emocjonalnego (i fizycznego), bycie „jak na szpilkach”
• Ciągłe martwienie się o wiele rzeczy
• Ciągłe poczucie, że sobie nie poradzisz
• Nawracające straszne wspomnienia i sny
• Skłonność do kontrolowania wszystkiego i wszystkich (brak poczucia bezpieczeństwa)

Związane z odcięciem emocji

• Wąski zakres emocji – brak kontaktu z niektórymi emocjami (np. smutkiem, złością, lękiem, dumą)
• Brak emocji, pustka, brak kontaktu ze swoim ciałem i emocjami – „nic nie czuję”, „nie wiem co czuję”
• Skłonność do uciekania od emocji
• Zagłuszanie emocji używkami, pracą
• Unikanie wyzwań, odpowiedzialności, wszelkich trudności, prokrastynacja
• Dysocjacja – odcięcie czucia (a czasem także świadomości) wobec natłoku emocji

Inne

• Podejmowanie ryzykownych lub nieprzemyślanych działań pod wpływem emocji
• Negatywny stosunek do swoich emocji (lub emocji innych ludzi)

Powyższa lista nie wyczerpuje wszystkich możliwych objawów związanych z emocjami. Objawy te mogą występować samodzielnie lub towarzyszyć różnym zaburzeniom. Podział na kategorie jest orientacyjny – trzeba mieć na uwadze, że ten sam objaw może dotyczyć różnych kategorii.

Przyczyny emocjonalnych trudności

Lista emocjonalnych objawów jest bardzo szeroka i choć trudno wskazać wszystkie możliwe przyczyny, to jednak można wyodrębnić pewne podstawowe kategorie przyczyn. Jeśli czujesz się emocjonalnie źle, dotyczy Cię co najmniej jedna kategoria przyczyn:

Związane ze zdrowiem somatycznym (zdrowiem ciała) i jego równowagą

• Chorujesz na chorobę, która powoduje objawy emocjonalne – np. zaburzenia hormonalne (w tym związane z tarczycą), problemy neurologiczne, inne zaburzenia, nietypowa budowa układu nerwowego
• Twój organizm jest rozregulowany pod wpływem przyjmowania obecnie lub w przeszłości pewnych substancji, dających objawy emocjonalne lękowe, depresyjne, itp. – np. alkohol (przyczynia się do stanów depresyjnych), kofeina (wypłukuje magnez, może powodować rozdrażnienie i lęk), marihuana (w długotrwałym stosowaniu może powodować objawy lękowe), niektóre leki
• W Twojej diecie jest nierównowaga białka, tłuszczów, węglowodanów
• W Twojej diecie jest za dużo pewnych substancji – np. cukrów prostych
• Jesz nieregularnie, za mało lub za dużo
• Masz niedobory witamin
• Masz niedobory mikroskładników
• Pijesz za mało wody
• Masz za mało wysiłku fizycznego
• Masz za mało snu i odpoczynku
• Masz za mało światła słonecznego

Związane z kryzysową sytuacją, problemami i wyzwaniami

• Przeżywasz stratę – żałobę po śmierci bliskiej osoby, utratę bliskiej relacji – to normalne, że w takiej sytuacji czujesz się źle i potrzebujesz czasu, by to „przeboleć”.
• Przechodzisz przez dużą zmianę – np. zmiana pracy, zmiana miejsca zamieszkania – czyli przeżywasz jakąś trudność, do której musisz się przystosować
• Znajdujesz się w okresie rozwojowym pełnym nowych wyzwań, do których potrzebujesz się przystosować – np. okres dojrzewania, początek pracy zawodowej, przejście na emeryturę, itp
• Doświadczasz przemocy, mobbingu, nadmiaru krytyki, tkwisz w toksycznej relacji
• Przebywasz w innych szczególnie niesprzyjających warunkach – np. żyjesz na emigracji, należysz do mniejszości w danej kulturze (seksualnej, religijnej, etnicznej)
• Doświadczasz zagrożenia bezpieczeństwa i stabilności – np. utrata pracy, choroba
• Inne Twoje ważne potrzeby są niezaspokojone
• Brakuje Ci regulujących rutynowych czynności
• Masz za dużo wyzwań na raz
• Brakuje Ci wyzwań – za dużo monotonii
• Brakuje Ci wsparcia, które byłoby przeciwwagą do obciążeń lub nie korzystasz ze wsparcia, które masz
• Otaczasz się ludźmi o bardzo odmiennych preferencjach i wartościach – nie dbasz o bliskość z osobami „podobnymi” z którymi dobrze się czujesz
• Otaczasz się ludźmi „zarażającymi” niezdrowymi nawykami, którym nie potrafisz się przeciwstawić ( np. nadmiernie narzekającymi lub zamawiającymi się, zniechęcającymi do nowych aktywności)

Będące skutkiem trudnych doświadczeń z przeszłości i braku pewnych umiejętności

• Masz doświadczenia traumatyczne, z którymi potrzebujesz się uporać (mniejsze i większe)
• Brakuje Ci dobrych wzorców i umiejętności wchodzenia w relacje i radzenia sobie z emocjami
• Praktykujesz niezdrowe wzorce zaczerpnięte z rodziny i zmagasz się z emocjonalnymi schematami
• Wzorce rodzinne wpływają na Twoja relację z samym sobą i akceptację swoich emocji, słabości

Jak poczuć się lepiej?

To, w jaki sposób możesz sobie pomóc jest zależne od tego, jaka jest przyczyna Twoich trudności, w czym dokładnie się przejawiają (rodzaj objawów) i jakie jest ich nasilenie.

Jeśli Twoje emocjonalne problemy są związane ze zdrowiem ciała – zacznij od niego. Zbadaj się, a w razie potrzeby podejmij odpowiednie leczenie. Sprawdź, czy Twoja dieta jest prawidłowa i dobrze dopasowana do Twoich potrzeb. Wprowadź zdrowe nawyki, związane z aktywnością fizyczną, odpoczynkiem. Wyeliminuj lub ogranicz do minimum substancje powodujące pogorszenie samopoczucia.

Uważaj na odchudzające diety cud – często rozregulowują organizm i nie dostarczają potrzebnych składników. Jeśli masz problemy z nadwagą – zacznij od aktywności fizycznej, zdrowej diety, eliminując niezdrowe jedzenie. Zbadaj też tarczycę – niedoczynność tarczycy często wiąże się z przyrostem wagi.

Jeśli Twoje emocje wiążą się z bieżącą sytuacją – dąż do jej zmiany (konieczne w przypadku przemocy), albo zdobycia dodatkowych zasobów i umiejętności, aby ta sytuacja była mniej uciążliwa. Staraj się ograniczać wymaganie od siebie dużo w trudnych momentach. Dbaj o wsparcie i odpoczynek.

Pamiętaj, że w przypadku dużego nasilenia emocji możesz także skonsultować się z lekarzem psychiatrą. Leki bywają pomocne w przypadku wielu trudności, związanych z emocjami.

Jeśli Twoje emocje wiążą się z wpływem przeszłości – badaj ten wpływ, czytaj na ten temat, praktykuj uważność. Jeśli to niewystarczające – nie bój się psychoterapii. Jest ona najbardziej sprawdzoną metodą budowania równowagi emocjonalnej po wcześniejszych trudnych doświadczeniach. W przypadku dużego nasilenia trudnych emocji pod wpływem trudnych doświadczeń często praktykuje się połączenie psychoterapii i farmakoterapii.

Jeśli nie wiesz, jaka terapia będzie odpowiednia, więcej przeczytasz w artykule: